Nie da się się ukryć, że ujeżdżenie (z francuskiego – dressage (tresura)) jest jedną z najbardziej eleganckich dyscyplin jeździeckich. Nie mówimy tu o widowiskowości bo to jest rzecz dyskusyjna. Dla jednych bardziej widowiskowe są skoki przez przeszkody, dla drugich cross (część konkurencji WKKW), a dla innych właśnie ujeżdżenie, a może jeszcze inna forma jeździectwa.
Wracając do tematu elegancji. W żadnej innej konkurencji jeździeckiej jeźdźcy i konie nie są tak dostojni. Ubiorem obowiązkowym jeźdźców jest marynarka (od klasy C obowiązkowy jest frak). W kolorach czerni, granatu i ewentualnie innych ciemnych kolorach stonowanych. Możliwe są kontrastowe lamówki. Kolejną ważną częścią garderoby są obowiązkowe białe bryczesy oraz kask (kiedyś od wyższych klas był cylinder, lecz ze względów bezpieczeństwa zostało to zniesione). Kask również musi spełniać określone wymagania. Musi być czarny lub w ciemnym kolorze dopasowanym do marynarki/fraku. Pod marynarką powinna znajdować się elegancka koszulka, dopełniona plastronem, nadającym szyk. Buty również powinny być czarne lub dopasowane kolorystycznie do marynarki.
Elementem dodatkowym są ostrogi, będące dodatkową pomocą jeździecką stosowaną podczas zawodów. Ostrogi jednak muszą być metalowe i tępo zakończone, tak by nie sprawiać bólu, a jedynie wzmacniać działanie łydki. Podczas zawodów towarzyskich dopuszcza się stosowanie bata o długości do 120 cm (dla kucy 100 cm).
Omówiliśmy ubiór jeźdźca, teraz należałoby przedstawić rząd koński.
Pierwsza, podstawowa rzecz – siodło. Jeszcze do niedawna prócz zawodów towarzyskich obowiązywało siodło ujeżdżeniowe. Teraz warunek ten się zmienił i do klasy C włącznie dopuszczone jest siodło wszechstronne. Nie zmienia to faktu, że lepiej jest startować na siodle ujeżdżeniowym, ze względu na większą bliskość z ciałem konia. Pozwala to na lepsze oddziaływanie na niego. Prócz tego pozwala na lepszy, głębszy dosiad.
Kolejnym elementem jest kiełzno. Podczas zawodów krajowych, do klasy C obowiązkowe jest kiełzno wędzidłowe. Jednakże od tej klasy dozwolone jest także munsztuk (co nie oznacza, że trzeba go stosować (o rodzajach kiełzn będzie innym razem). Munsztuk obowiązkowy jest na konkursach Mistrzostw Polski, Pucharu Polski.
Z typem kiełzna związane jest ogłowie. Do munsztuku jak sama nazwa wskazuje przewidziane jest ogłowie munsztukowe, natomiast do kiełzn wędzidłowych dozwolone są ogłowia o następujących nachrapnikach: hanowerski, meksykański, angielski.
Elementem dodającym elegancji, który aktualnie dozwolony jest na każdym poziomie są nauszniki. Muszą one być w delikatnym, stonowanym kolorze oraz nie mogą zakrywać oczu konia.
I oczywiście czaprak – w kolorze białym obowiązkowo!
Natomiast na końskich nogach nie może znajdować się NIC. Wbrew opinii wielu osób o możliwości startów w białych owijkach bądź ochraniaczach. Ta forma ochrony końskich nóg dozwolona jest jedynie na rozprężalni. Dlaczego? Dlatego, że sędziowie oceniając przejazd danej pary oceniają również sposób poruszania się konia. Niestety pod ochraniaczami i owijkami nie jest możliwe by ocenić ruch konia w prawidłowy sposób.
Ważnym elementem jest również grzywa, która musi być zapleciona w przypadku długich włosów konia.
Po omówieniu wyglądu jeźdźca i konia podczas zawodów przydałoby się przybliżyć samą dyscyplinę.
Ujeżdżenie – to piękno harmonii konia i jeźdźca. Taka forma „tańca towarzyskiego”, w której parę tworzą właśnie jeździec i jego koń. Cała sztuka polega na tym by nasz partner odpowiadał na niewidoczne, subtelne sygnały. Tak by przejazd nie wyglądał na siłowy, szarpany, a płynny i przyjemny.
Każdy przejazd oceniany jest pod względem wykonania elementów programu oraz osobno umiejętności jeźdźca i konia (stosowania i odpowiedzi na pomoce, dosiad, itd.). Elementy te oceniane są w skali 1 -10, część z nich liczona jest podwójnie (np. wyjeżdżanie prawidłowych kół (wolt)). Następnie wszystkie punkty są sumowane, a wynik podawany jest w %.
W zależności od rangi rozgrywanych zawodów przejazd sędziuje od 1 do 7 osób. Wśród programów ujeżdżeniowych rozgrywanych w Polsce wyróżniamy:
L – w których wykonywane są wolty o średnicy 20 m, przejścia stęp – kłus – stęp, kłus – galop – kłus, kłus – stój – kłus oraz żucie z ręki.. Dodatkowo koń porusza się w chodach roboczych oraz stępie pośrednim i stępie swobodnym. Przejazd może być wykonywany w kłusie anglezowanym. Zawody klasy L odbywają się na imprezach rangi towarzyskiej, ich celem jest pokazanie rozluźnienie, giętkość i swobodę w ruchach konia. Akceptację kiełzna jak i równość rytmu i dążność do ruchu naprzód.
P – wolty wykonywane są o średnicy 15 m. Dodatkowo dochodzą elementy takie jak serpentyny, ustępowanie od łydki, kontrgalop, wydłużenie wykroku w kłusie, stępie, galopie oraz stęp i galop pośredni. Od klasy P włącznie zawody rozgrywane są na poziomie regionalnym, do której wymagane jest posiadanie licencji. Programy klasy P sprawdzają oprócz elementów klasy L pewien stopień przepuszczalności i równowagi. Zapoczątkowują siłę pchającą jak i prawidłowe ustawienie podczas wykonywanych figur.
N – klasa, w której uzupełnieniem chodów są stęp, kłus, galop zebrany. Natomiast wśród nowych elementów wyróżniamy: wolty o średnicy 10 m, półpiruet roboczy w stępie, zwrot na zadzie, cofanie, zwykłą zmianę nogi, łopatkę do wewnątrz oraz trawers i ciąg w kłusie. Programy klasy N sprawdzają umiejętności na poziomie klas L i P oraz potwierdzają zdobycie nowych umiejętności jakimi są przyjęcie większego obciążenia przez tylne kończyny, większe zaangażowanie zadu, giętkość, przepuszczalność oraz równowaga.
C – w tej klasie nowymi elementami są pojedyncze zmiany nogi oraz chody boczne w galopie. Program ten prezentuje giętkość, wyprostowanie, zebranie w każdym chodzie oraz wyraźne rozluźnienie pomiędzy chodami zebranymi a wyciągniętymi.
CC – wyróżniamy tu ćwierć piruety, pół piruet oraz piruet w galopie, lotne zmiany nogi co 2,3, 4 tempa.
CS – nowe elementy w tej klasie to lotne zmiany nogi co tempo, piaff oraz pasaż
* poszczególne figury ujeżdżeniowe zostaną przedstawione w osobnym wpisie
Każda klasa składa się z kilku programów o różnym stopniu trudności. Praktycznie każda z klas składa się z tzw. programów dowolnych, polegających na samodzielnym układaniu przejazdu (wykorzystując wszystkie obowiązkowe figury) i dobieraniu do tego odpowiedniej muzyki.
Każdy program rozgrywany jest na czworoboku, w zależności od klasy i programu ma on wielkość 20 x 40 m lub 20 x 60 m i ograniczony jest szrankami. Figury na czworoboku wykonuje się w odpowiednich literkach znajdujących się wzdłuż szranek.
O ujeżdżeniu można pisać naprawdę dużo. Nie sposób zmieścić wszystko w jednym wpisie. Dlatego też kolejny post przeznaczony będzie przedstawieniu figur ujeżdżeniowych.
Pamiętajcie jednak, że w konkurencji tej liczy się przede wszystkim harmonia konia i jeźdźa i subtelność poleceń. Dlatego w tej konkurencji tak ważna jest cierpliwość i systematyczna praca. Tutaj nie da się przeskoczyć na wyższy poziom omijając podstawy. Z tego też powodu wielu jeźdźców uważa ujeżdżenie za nudne i monotonne. Niestety ujeżdżenie na podstawowym chociażby poziomie jest fundamentem każdej innej dysycpliny.
